Κλιματικές Αλλαγές: Τι είναι;
Ως κλιματικές αλλαγές ορίζεται οι μεταβολές του παγκόσμιου κλίματος και ειδικότερα οι μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκών που εκτείνονται σε μεγάλη χρονική κλίμακα. Αυτές θα πρέπει να είναι στατιστικά σημαντικές διακυμάνσεις ως προς τη μέση κατάσταση του κλίματος ή τη μεταβλητότητά του και να εκτείνονται σε βάθος χρόνου δεκαετιών ή περισσότερων ακόμα ετών.
Προκαλούνται κυρίως από φυσικά αίτια όπως η ηλιακή δραστηριότητα, μεταβολές στην τροχιά της Γης γύρω από τον Ήλιο, ηφαιστειακές εκρήξεις μεγάλης κλίμακας κτλ. Πέρα από τα φυσικά αίτια, τα οποία λαμβάνουν χώρα συνήθως σε πολύ μεγάλες χρονικές κλίμακες, και ο ανθρώπινος παράγοντας δύναται να προκαλέσει εκτεταμένες αλλαγές στο κλιματικό σύστημα του πλανήτη μας.
Σύγχρονες Κλιματικές Aλλαγές
Το πρόβλημα της παγκόσμιας θέρμανσης και των σύγχρονων ανθρωπογενών κλιματικών αλλαγών εξελίσσεται στο πλέον σοβαρό περιβαλλοντικό ζήτημα των τελευταίων δεκαετιών. Αύξηση της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας και στάθμης της θάλασσας, μείωση της παγοκάλυψης στους ωκεανούς και τις ηπείρους, συχνότερη και εντονότερη εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων είναι μονό μερικές από τις ενδείξεις των σύγχρονων κλιματικών αλλαγών οι οποίες οφείλονται κυρίως στις ανθρώπινες δραστηριότητες που σχετίζονται με την εντατικοποίηση του “φαινομένου του θερμοκηπίου” (βιομηχανοποίηση, χρήση ορυκτών καυσίμων, αποψίλωση των δασών κ.α.).
Από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης και έπειτα, και ως αποτέλεσμα αυτής της παρέμβασης, η θερμοκρασία του πλανήτη έχει ανέβει κατά περίπου 1°C. Το περασμένο έτος (2019) ήταν το δεύτερο θερμότερο από τότε που υπάρχουν συστηματικές και αξιόπιστες μετρήσεις της θερμοκρασίας με μετεωρολογικά όργανα. Την πρωτιά κατέχει το 2016 το οποίο ήταν το θερμότερο έτος το οποίο έχει καταγραφεί. Κάθε μία από τις τρείς τελευταίες δεκαετίες ήταν θερμότερη από την προηγούμενη, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι η τριακονταετία που διανύουμε είναι πιθανόν η θερμότερη των τελευταίων 1400 ετών για το Βόρειο Ημισφαίριο του πλανήτη.
Τα παγκόσμια επίπεδα συγκεντρώσεως διοξειδίου του άνθρακα (CO2), έχουν ξεπεράσει τα 410 ppm και βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 800.000 ετών τουλάχιστον. Οι φυσικές δεξαμενές CO2, (π.χ. ωκεανοί, λιθόσφαιρα, φυτά) δεν προλαβαίνουν να απορροφήσουν τις τεράστιες ποσότητες που εκπέμπονται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες με αποτέλεσμα αυτές να συσσωρεύονται στην ατμόσφαιρα. Αντίστοιχα υψηλές είναι και οι συγκεντρώσεις άλλων ανθρωπογενών θερμοκηπικών αερίων όπως το μεθάνιο (CH4), το υποξείδιο του αζώτου (Ν20), και το τροποσφαιρικό όζον (Ο3).
Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις;
Η επιστημονική κοινότητα προειδοποιεί ότι αν δε ληφθούν δραματικά μέτρα μείωσης των εκπομπών και συγκεντρώσεων αεριών του θερμοκηπίου οι επιπτώσεις θα είναι δραματικές και ενδεχομένως ανεπίστρεπτες για τις επόμενες δεκαετίες ή και αιώνες. Εφόσον τα κλιματικά σενάρια για το μέλλον επαληθευτούν, δεν υπάρχει τομέας της ζωής μας ο οποίος δε θα επηρεαστεί από την περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας και της στάθμης της θάλασσας, τις αλλαγές στον υδρολογικό κύκλο και την συχνότερη εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων. Ανθρώπινη υγεία, γεωργία, μεταφορές, τουρισμός, υδάτινοι πόροι, ενέργεια είναι μόνο μερικοί από του κοινωνικο-οικονομικούς τομείς οι οποίοι αναμένεται να επηρεαστούν σημαντικά. Πέρα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, εξίσου σημαντικές θα είναι και οι επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και τα οικοσυστήματα, ορισμένα από τα οποία ενδέχεται να μην προλάβουν να προσαρμοστούν στις ολοένα και θερμότερες συνθήκες.
Τι θα συμβεί στην περιοχή μας;
Η λεκάνη της Μεσογείου έχει ήδη επηρεαστεί σημαντικά και θεωρείται μία ιδιαίτερα ευαίσθητη περιοχή καθώς παρατηρούμε μία ταυτόχρονη αύξηση της θερμοκρασίας και μείωση της βροχόπτωσης. Ειδικότερα από τη δεκαετία του 1980 και έπειτα, η Μεσόγειος θερμαίνεται γρηγορότερα από το μέσο πλανητικό ρυθμό.
Για το μέλλον, τα κλιματικά μοντέλα προβλέπουν περεταίρω αύξηση της θερμοκρασίας η οποία ενδέχεται να ξεπεράσει τους + 4-5 °C μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα ενώ και η μείωση της μέσης βροχόπτωσης στην ευρύτερη περιοχή αναμένεται να ενταθεί, εφόσον συνεχιστούν με τους σημερινούς ρυθμούς οι εκπομπές θερμοκηπικών αερίων, η ευρεία χρήση ορυκτών καυσίμων και άλλες μεγάλης κλίμακας παρεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον. Ειδικά για τη θερμή περίοδο του έτους, φαινόμενα όπως παρατεταμένοι καύσωνες και ξηρασία αναμένεται να ενταθούν σημαντικά για την περιοχή μας κατά τις προσεχείς δεκαετίες.
Προσομοίωση κλιματικών αλλαγών για μελλοντικές πλημμύρες στo πλαίσιo του έργου ERMIS-F
Μεταβολή της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας (πράσινη καμπύλη) και της θερμοκρασίας στην περιοχή της Μεσογείου (γαλάζια καμπύλη) από το 1880 και έπειτα (Πηγή: Cramer et al. 2018).
Εκτιμήσεις μεταβολής της μέσης ετήσιας βροχόπτωσης για την περιοχή της Μεσογείου και το τέλος του 21ου αιώνα σύμφωνα με ένα “business-as-usual” μελλοντικό σενάριο (RCP8.5), όπως αυτή προκύπτει από τα κλιματικά μοντέλα EURO-CORDEX.
Εκτιμήσεις μεταβολής της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας για την περιοχή της Μεσογείου και το τέλος του 21ου αιώνα σύμφωνα με ένα “business-as-usual” μελλοντικό σενάριο (RCP8.5), όπως αυτή προκύπτει από τα κλιματικά μοντέλα EURO-CORDEX.
Μεταβολή της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας για την περιοχή της Μεσογείου μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα σύμφωνα με ένα “business-as-usual” σενάριο (RCP8.5), όπως αυτή προκύπτει από τα κλιματικά μοντέλα EURO-CORDE:
Μελέτη των πιλοτικών περιοχών ERMIS-F
Η ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου θεωρείται από την επιστημονική κοινότητα ιδιαίτερα ευαίσθητη όσον αφορά στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Για τις επόμενες δεκαετίες του 21ου αιώνα και εφόσον συνεχιστούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου με τους σημερινούς ρυθμούς, αναμένουμε μία έντονη αύξηση της θερμοκρασίας, σε συνδυασμό με μείωση της μέσης βροχόπτωσης.
Στo πλαίσιo του προγράμματος ERMIS-F η επιστημονική ομάδα του Ινστιτούτου Κύπρου δημιούργησε κλιματικές προσομοιώσεις για την ανατολική Μεσόγειο. Μέρος των αποτελεσμάτων δημοσιεύτηκε πρόσφατα σε επιστημονικό άρθρο στο περιοδικό Atmosphere. Η εργασία επικεντρώνεται στην Κύπρο, μία από τις πιλοτικές περιοχές του προγράμματος ERMIS-F.
Για το τέλος του αιώνα που διανύουμε, τα αποτελέσματα μας δείχνουν μια αύξηση της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας γύρω στους 4 °C μία μείωση της μέσης ετήσιας βροχόπτωσης περίπου 30% σε σχέση με την περίοδο αναφοράς (1981-2010). Επίσης αναμένουμε μία αύξηση των περιόδων ξηρασίας σε συνδυασμό με μία μείωση των βροχερών ημερών ανά έτος αλλά και των ημερών με έντονη βροχόπτωση. Παρά τις γενικές τάσεις ξηρασίας, μεμονωμένα επεισόδια ακραίας βροχόπτωσης ενδέχεται να είναι εντονότερα στο μέλλον.
Μελέτη διαθέσιμη στον Πληθοπορισμό ERMIS-F
